Dit artikel is een bewerking van de versie van 10 jaar geleden.

DE START

Op 2 oktober is het 70 jaar geleden dat “reguliere” tv uitzendingen in Nederland begonnen. Drie jaar eerder, in 1948, werd bij 150 medewerkers van Philips in Eindhoven een toestel geplaatst en begon men met experimentele uitzendingen na een ontwikkelperiode v.a. begin jaren ’30 van de vorige eeuw. Vanaf 2 oktober 1951 startten de reguliere uitzendingen. Dat wil zeggen. Toen nog via 1 net, in zwart-wit. Van kleur, breedbeeld. Huishoudens die een tv hadden waren goed te herkennen aan de ”hark” op het dak. Het was soms een heel oerwoud met die antennes, zie deze foto uit die tijd. HD e.d. had nog nooit iemand gehoord. Vaak maar 2 a 3 uurtjes per dag. Er kon alleen nog maar live gewerkt worden. De omroepen die we toen hadden waren: AVRO, KRO, NCRV, VARA en wat later de VPRO. De eerste 4 zonden al via de radio uit, die bestond eerder, sinds 1924, dan televisie. De allereerste televisies waren zoals gezegd zwart-wit en hadden een klein scherm, diagonaal ong. 25 cm en nog geen breedbeeld 16:9 maar de 4:3 verhouding. De hoeken waren nog zeer rond, vergelijkbaar qua vorm met een atletiekstadion. Ook was het scherm behoorlijk bol. Klik hier voor zo’n toestel uit die begintijd (marcelstvmuseum.com).

Klik: Studio Irene en de straaltoren bij het AVRO/TROS gebouw, indertijd Wereldomroep.

Een dagelijks nieuwsprogramma was er nog niet. V.a. 1956 werd het NTS journaal uitgezonden. Er kon alleen live gewerkt worden in de studio. Buiten de deur werd het eerst gefilmd (jawel, op celluloid dus). Voordat dat uitgezonden kon worden moest het dus eerst ontwikkeld. Het journaal werd 2 a 3 keer per week uitgezonden rond de klok van 8.

TECHNISCHE ONTWIKKELING

De ontwikkelingen gingen snel. Op 15 juli 1965 kwam Nederland 2 in de lucht. In 1966 kon al driekwart van de huishoudens naar de zwart-wit televisie kijken.

KLEUR en RECLAME (STER)

In 1967 (op 21 september) werd kleurentelevisie geïntroduceerd; eerst alleen op Nederland 1 (v.d. 2). Toen werd ook reclame ingevoerd. In het begin werd ongeveer 10 procent al in kleur uitgezonden. Vooral sport werd snel populair in kleur. Men kon eindelijk de teams bij voetbal beter onderscheiden. Donkere danwel lichte kleuren contrasteren in zwart-wit nu eenmaal niet zo erg goed. De techniek voor het kleursignaal werd PAL. De kleuren worden a.h.w. ingeweven in het zwart-wit signaal. Hierdoor konden kijkers met een z/w toestel nog steeds kijken naar de programma’s. Medio 1972 zonden beide zenders in kleur uit.

STEREO

Sinds 1987 is er ook bij televisie stereogeluid. Bij de radio (FM) was dit er al jaren eerder; eind jaren 1960 / begin ’70. Tot 1987 werden live registraties van o.a. concerten nog wel synchroon via de radio uitgezonden voor het stereogeluid. Sinds 1987 is dat dus niet meer nodig.

TELETEKST

Op 1 april 1980 (geen grap) start teletekst, toen nog met een 30-tal pagina’s. Door de BBC in de jaren ’70 ontwikkeld voor ondertiteling voor doven/slechthorenden, hoewel dat pas halverwege jaren ’90 echt van start ging. Door de ontwikkeling van internet dacht men dat Teletekst ten dode opgeschreven was; het is echter tot op heden mateloos populair. Zelfs de teletekstpagina’s via internet worden 1000-en keren per dag geraadpleegd. Als u hier klikt vind u meer info over Teletekst. Teletekst wordt nog steeds zeer veel geraadpleegd. Ook de app en website ervan die er tegenwoordig zijn.

Op 4 april 1988 start Nederland 3.

KABELTELEVISIE EN COMMERCIËLE ZENDERS

Tot ongeveer 1973 was televisie uitsluitend te ontvangen via de ether. In de tweede helft van de jaren 70 kwam er ook kabeltelevisie. Toen wij kabel kregen in 1974 hadden we daarop maar 6 tv-zenders: Ned. 1,2, VRT 2, ARD, ZDF en BBC1. Die laatste overigens in matige kwaliteit. Want die werd opgevangen bij Calais v.a. een landzender bij Londen.
Verder nog een aantal radio-zenders. (Radio 5, 6 en commerciëlen bestonden toen ook nog niet). Met de introductie van kabeltelevisie kwam ook de mogelijkheid voor extra zenders; commerciële televisie deed in 1989 zijn intrede in Nederland met RTL Veronique (dat is er nu nog steeds maar dan onder de naam RTL 4). En de datum is historisch: 2 oktober 1989, precies 37 jaar na de start van tv in Nederland.

DIGITALE TELEVISIE, de eerste stappen

In februari 2000 wordt digitale televisie via de kabel geïntroduceerd via mr. Zap. Nog niet in breedbeeld toen (zenders). Een paar jaar later wordt het vervangen door een ander digitaal systeem, nu bekend als dvb-c. Mr. Zap decoders zijn v.a. dan (medio 2005) onbruikbaar. Kabelaars wisselden ze gratis om.
Sinds enkele maanden is de kabel nog alleen digitaal. Analoge doorgifte is geheel beëindigd. Binnenkort zal dat ook met de FM op de kabel het geval zijn.

DIGITENNE

Via de ether kwam er op 23 april 2003 een nieuw systeem: Digitenne (DVB-T). Hierdoor kunnen er meer zenders via 1 frequentie doorgegeven. In het begin waren de ontvangers nog onvoldoende beschikbaar. Eerst was Digitenne alleen in de regio’s Amsterdam, Haarlem, Alphen, Hilversum en Almere. De eerste 3 jaar volgde de rest van de Randstad en omgeving Hilversum/Utrecht. In 2006 volgde een landelijke uitrol. Sinds 11 december 2006 is de analoge etherdoorgifte uitgezet en kan via de ether alleen nog digitaal gekeken worden. De publieke omroep is daarmee zonder abonnement te ontvangen. Dat deel heet officieel DVB-T2, het Publieke Omroep pakket. Dit bevat ook de publieke radiozenders radio 1 t/m 6, FunX en de zender van de regio. De rest wordt Digitenne genoemd en is via een abonnement te ontvangen.
Tegenwoordig wordt er ook TV gekeken via satelliet en sinds een jaar of 10 ook via internet. Denk met name aan iTV van KPN en Interactieve TV van Tele2.

BREEDBEELD 16:9 EN HD

Lang veranderde er niks. Tot eind jaren ’90 breedbeeld 16:9 werd geïntroduceerd. V.a. 2002 werd er in Palplus uitgezonden. Hierdoor had je op een breedbeeld tv mét dat systeem een (iets) betere lijnresolutie dan zonder.
In 2005 werd Palplus stopgezet en werd er uitsluitend “letterbox” uitgezonden. Maar slechts een klein deel van de uitzendingen waren in 16:9 formaat.
V.a. 2005 ging men over op DVB, digitale doorgifte, via de kabel. Dat werd toen nog letterbox (zonder Palplus codering)
In 2007 ging men over op “anamorph” breedbeeld, wat een beter beeld gaf dan Palplus. Hoewel het theoretisch hetzelfde aantal lijnen en punten is.

Medio juli 2007 begonnen de meeste commerciële omroepen met uitzendingen in het 16:9 formaat, ook wel breedbeeld genoemd. Van High Definition was toen nog geen sprake. Nederland 1,2 en 3 gingen uiteindelijk op 16-9-2007 ook over op breedbeeld. Eerst nog met alleen sport, actualiteiten en evenementen, later volgden meer programma’s. De overstap naar HD werd toen niet voor 2015 verwacht, maar sinds 4 juli 2009 zenden Nederland 1 t/m 3 ook in HD uit. Inmiddels zenden alle Nederlandse zenders ook in HD uit en is het de EBU uitzendstandaard.

Ook: artikel bij Broadcastmagazine (24 september 2021)